Merkezi Aziýada landşaftlaryň serhet üsti dikeldilişi.
65 Şu gün Aşgabatda tamamlanan Howanyň üýtgemegi boýunça 7-nji Merkezi Aziýa konferensiýasynda (CACCC-2025), mejlisleriň biri sebitdäki howanyň gün tertibini ösdürmäge we UNFCCC taraplaryň 30-njy konferensiýasyna (COP30) taýýarlyk işlerine bagyşlandy. Bu mejlisde hyzmatdaşlygy berkitmek üçin anyk ädimlere aýratyn üns berildi we iň möhüm başlangyçlaryň arasynda Türkmenistanyň BMG-nyň howandarlygynda Aşgabatda Merkezi Aziýa ýurtlary üçin sebit howa tehnologiýasy merkezini döretmek baradaky teklibi boldy.
CAREC sebit howanyň üýtgemegi boýunça hünärmeni Wladimir Grebnewiň ýolbaşçylygyndaky sessiýa Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ministrlikleriniň we bölümleriniň wekillerini, halkara guramalaryny we bilermenlerini birleşdirip, bilelikdäki tagallalary, häzirki we meýilleşdirilen sebit başlangyçlaryny we Braziliýada COP30 üçin bilelikdäki pozisiýany ösdürmegi ara alyp maslahatlaşdy.
Türkmenistanyň inisiatiwasynyň sebit ähmiýeti, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Daşky gurşaw we suw diplomatiýasy boýunça geňeşçisi Makhtumkuli Akmuradow tarapyndan berlen aýratyn paneliň temasy boldy.
Soňra ministrleriň orunbasarlarynyň we Türkmenistandan, Gazagystandan, Gyrgyzystandan, Täjigistandan we Özbegistandan ministrleriň orunbasarlarynyň we degişli bölümleriň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen maslahat geçirildi. Gatnaşanlar pikir alyşmak wagtynda bar bolan sebit klimat başlangyçlarynyň üstüni ýetirýärdiler. Bilelikdäki çäreleri görmek baradaky umumy soraga jogap hökmünde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň wekilleri birnäçe peýdaly dowam edýän taslamalaryň we maksatnamalaryň bardygyny bellediler, ýöne doly maglumatyň ýoklugy sebäpli tagallalary köpeltmegiň mümkinçiligini bellediler we utgaşdyrmak üçin CACIC ýaly platformalaryň ähmiýetini bellediler.
Hut şu nukdaýnazardan Türkmenistanyň wekili, Daşky gurşawy goramak ministriniň orunbasary Nury Amandurdiýewiç Jumaşow ozal öňe sürlen Aşgabatda Howa tehnologiýalary sebit merkezini döretmek başlangyjyna aýratyn ünsi çekdi. Bu Merkeziň, Merkezi Aziýanyň ähli ýerinde utgaşdyryjy mehanizm roluny alyp biljekdigini aýtdy. Onuň wezipesi sebitdäki ähli ýurtlar üçin örän derwaýys mesele bolan klimat tehnologiýalaryny gözlemek, görkezmek, durmuşa geçirmek we ulanmak.
Ýene bir möhüm diskussiýa, Braziliýada UNFCCC COP30-a taýýarlyk boldy. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň wekillerinden tagallalary birleşdirmegiň we sammite gatnaşmagyň bir pozisiýa, belki-de ýekeje Merkezi Aziýa pawiliony bilen gatnaşmagyň maksadalaýykdygy soraldy.
Türkmenistanyň wekili, bar bolan oňyn tejribäni göz öňünde tutup, ýurtlaryň tagallalaryny birleşdirmek we COP-30-da esasanam howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak meselelerinde bitewi pozisiýa eýelemegiň maslahat berilýändigini aýtdy. Ýeke-täk pawilion barada aýdylanda bolsa, şeýle tejribäniň hem bardygy bellendi, ýöne durmuşa geçirilmegi möhüm goldawy, şol sanda Braziliýanyň uzak welaýatynda sammitiň ýerleşýän ýerini göz öňünde tutup, maliýe goldawyny talap edýär. Halkara ýa-da sebit guramalary şeýle pawilionyň döredilmegini goldamak üçin başlangyç görkezer diýip umyt edilýärdi.
Şeýle hem, sessiýada Gyrgyzystandan sebitleýin başlangyçlar, Gazagystanyň 2026-njy ýyldaky Halkara howa sammitine taýýarlyk tejribesi, YOUNGO / RCOY wekili arkaly sebitdäki ýaşlaryň sesi we COP29-dan COP30-a geçmegiň global we Merkezi Aziýa kontekstini görkezýän hünärmen çykyş etdi.
CACCC-2025-iň 4-nji mejlisinde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň howa şertlerinde sebitleýin hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak islegini aç-açan beýan etdi, potensial utgaşdyryş mehanizmi hökmünde Türkmenistanyň Sebit Howa Tehnologiýa Merkezini döretmek baradaky anyk inisiatiwasyny hödürledi, şeýle hem ýakyn wagtda geçiriljek global klimat gepleşiklerine netijeli gatnaşmak üçin sebit üçin bitewi pozisiýany ösdürmäge borçlanýandygyny tassyklady.
